Weber’in Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu en ünlü ve muhtemelen en önemli araştırmasıdır. 1904 ve 1905’te iki kısım hâlinde yayımlanan bu eser, onun İngilizceye çevrilmiş ilk çalışmalarından biri ve daha önemlisi, geç dönem metodolojik yöneliminin ilk uygulamasıdır.
Sonuç olarak bu çalışma, ne tarihsel bir analiz ne de bir siyasal tarih yorumudur. O daha ziyade Weber’in, tarihsel bir hipotezi, bir kavramsal araç olarak ideal tiplerden yararlanarak tasarladığı mantıksal bir deney aracılığıyla sınamasından ibarettir.


Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu’nu yazarken Weber’in birbiriyle ilişkili üç amacı olduğu görülebilir. İlk olarak Weber, yüzyıl başında yaygın Marksist analiz biçimlerini çürütmeye çalışır. İkinci olarak kapitalist kültürün Batı’da nasıl ortaya çıktığını ve bu sürecin modern kapitalist ekonomilerin gelişimi açısından önemini açıklamak ister.
Bu açıdan, onun çalışması sadece amaçsal ve değer rasyonalitenin egemenliğindeki modern dünyanın nasıl oluştuğu konusunda bir açıklama değil, aynı zamanda nesnel bir sosyolojinin tarihsel konuları ele alabileceğini gösterme girişimidir. Üçüncü olarak Weber, kültürel değerlerin toplumsal eylemi, esasen insanların ilgilerini belirli doğrultulara yönlendirerek belirlediğini göstermek ister.
Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu,Weber’in din sosyolojisi üzerine araştırmalarından en çok tanınanıdır ancak onun bu alanda on beş yıl aralıksız sürdürdüğü entelektüel girişimin yalnızca küçük bir parçasıdır. Weber bu muhteşem mantıksal deney döneminde, sadece Batı’da modern kapitalizmin doğuşuyla ilgili olayların nasıl -tesadüfen- bir araya gelip örtüştüklerini değil aynı zamanda dünyanın diğer kesimlerinde (örneğin Çin ve Hindistan) kapitalizmin niçin gelişmediğini ve buralardaki bilimsel, sanatsal ve ekonomik gelişmelerin niçin Batı’da görülen rasyonelleşme çizgisine girmediğini de mantıksal olarak açıklamaya çalışır. NitekimProtestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu iki aşamalı bir deneyin ilk kısmıdır. Weber’in mantıksal deneyinin ikinci kısmını “Çin’deki Dinler” (1913), “Hindistan’daki Dinler” (1916-1917) ve “Antik Yahudilik” (1917) adlı kitaplar dizisi oluşturur.



Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu’nu ve Weber’in din üzerine diğer çalışmalarını incelemeden önce onun bu çalışmalarda örtük olarak yer alan araştırma projesini açıklamamız gerekir. Bunu yaparken, Weber’in tarihsel olayların nedenlerini anlamak için hazırladığı “yarı-deneysel” tasarımların bir başka yönünden söz edeceğiz. Weber’in temel sorusu şudur: Kapitalizm niçin ilk kez dünyanın başka kesimlerinde değil de Batıda ortaya çıkmıştır?




felsefe.gen.tr