Aristoteles, en büyük antik Yunan filozofudur. Bir bakıma felsefe tarihinin en büyük ismidir. Aristoteles ayrıca hocası Platon ile Batı düşüncesinin en önemli iki filozofundan birisidir. Fizik, gökbilim, ilk felsefe, zooloji, mantık, siyaset ve biyoloji gibi birçok konuda pek çok eser vermiştir. Dolayısıyla da Aristoteles’in belli bir zeminde ilerleyen tek parçalı bir felsefe anlayışı yoktur.

Aristoteles, MÖ 384 veya 385’te, günümüzde Athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında ufak bir Makedonya kenti olan Stageira’da, Makedonya kralı II. Amyntas’ın (Philippos’un babası) hekimi olan Nikomakhos’un oğlu olarak dünyaya gelmiştir.


Aristoteles, MÖ 367 veya 366 ’da 17 yaşında Platon’un Atina’daki akademisine (Akademia) girmesiyle Platon’un en parlak çömezlerinden biri olur. Antik Çağ’ın bu en önemli felsefe okulunda yirmi yılı aşkın bir süre kalmış, bu süre zarfında hocası Platon’un felsefi öğretilerinden derin biçimde etkilenmiştir. Bu etkiyi, eserlerinin bazı yerlerinde sarf ettiği “biz Platoncular…” ifadesiyle bizzat kendisi de dile getirir.

Platon’un MÖ 398/7 dolaylarındaki ölümü üzerine Atina’yı terk ederek önce Batı Anadolu’daki Assos’a, ardından Lesbos (Midilli) adasına gitmiş, buralarda okullar kurmuş, dersler vermiş ve öğrenciler edinmiştir.

Tütör yahut yardımcı hoca olarak çalıştığı dönemde, okuma tutkusuyla tanınmış; (Platon, belki de bir tür tenezzülle, ona okuyucu mahlasını takar) daha sonraları Akademia’daki öğretime kendisi de katkıda bulunmuş: kimi zaman Platoncu savları rakip Isokratos Okuluna karşı savunmak için geliştirmiş hatta zaman zaman da Evdamos ya da Can üzerine (Peri tes Psykhes) yazılarında olduğu gibi, bu tezleri büyükseyen diyaloglar yazmıştır. Gryllos yahut Retorik Üzerine, Aristoteles’in diyalog yazarlığı dönemine aittir.


Platon MÖ 347’de öldüğünde, Akademeia’nın başına ardılı olarak Spevsippos’u atamıştır. Antik Çağ’dan itibaren yaşam öyküsü yazarları -herhalde kötücüllüklerinden- Platon’un bu seçiminde Aristoteles’in Akademeia’yı terk etmesinin asıl nedenini görüyorlar. Aristoteles’in en azından Spevsippos’a karşı kalıcı bir garez duyduğunu biliyoruz.

Aristoteles aynı yıl, belki de ustasının teşvikiyle, Ksenokratos ve Theo

phrastos ile bugün Biga Yarımadası olarak anılan Troas bölgesindeki Assos kentine gönderilir. Orada Tiran Atarnevsli Hermias’ın siyasî danışmanı ve dostu olur. Aynı esnada, özgünlüğünü daha o zamandan belli eden bir okul kurar. Bu okuldaki girişimleri arasında yaşam bilim üzerine çalışmaları yer alır.



345-344 yıllarında, belki de Theophrastos’un daveti üzerine, komşu Lesbos (Midilli) adasının Doğu kıyısındaki Mytilene (Midilli) kentine varır. 343’te Pella’daki (Bugün Ayii Apostili) Kral Makedonyalı Philippos’un sarayına, oğlu İskender’in eğitimini üstlenmek üzere çağırılır. 341 yılında Perslerin eline düşen Hermias’ın feci sonunu APella’da öğrenir, anısına bir ağıt düzer. Gerek Pella’da ikamet ettiği sekiz senelik dönem, gerek eğitmenlik vazifesinin içeriği hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz.


Aristoteles, felsefe tarihinin en büyük filozoflarından birisidir.

Philippos’un ölümüyle MÖ 335 İskender tahta oturur. Aristoteles Atina’ya dönüp Akademeia’ya rakip olarak Lykeion’u ya da diğer adıyla Peripatos ’u (öğrencileriyle içinde dolaşarak tartıştıkları bir tür çevresi sütunlarla çevrili avlu ya da galeri) kurar. Lykeion’lulara verilen Peripatetikoi adı buradan geliyor. Burada on iki sene ders verir.

MÖ 323’te Büyük İskender’in bir Asya seferi esnasında ölmesi üzerine Atina’da Makedon karşıtı bir tepki dalgası peydah olduğu vakit, aslında Makedonculuk zannı taşıyan Aristoteles’e karşı, dine saygısızlık davası açılması söz konusu olur. Bir ölümlüyü -Hermias’ı- anısına bir ilâhi yazarak ölümsüzleştirmekle itham edilir. Bunun üzerine Aristoteles, Sokrates’in yazgısını paylaşmak yerine Atina’yı terk etmeyi seçer: kendi deyişiyle, Atinalılar’a “felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri” fırsatını tanımak istemez. Annesinin memleketi olan Eğriboz (Evboia) adasındaki Helke’ye Khalkis sığınır. Ertesi yıl MÖ 322’de, altmış üç yaşında hayatını kaybeder.


Bir süre Büyük İskender’e hocalık da yapan Aristoteles İskender’in iktidarı ele geçirmesinin ardından Atina’ya geri dönerek kendi okulu Lyceum’u İ.Ö. 335 yılında kurmuştur. Okulu 860 yıldan fazla bir süre ayakta kalacaksa da İskender’in 323’teki ölümünün ardından Atinalıların kendisine karşı tavır alması karşısında, Atina’yı terk etmek zorunda kalmış ve çok değil bir yıl sonra, 322 yılında ölmüştür (Skirbekk ve Gilje, 2001: 94-95).