Saltığı çözümlemek için aklın içine düşmek zorunda bulunduğu çelişkiler bütününe antinomi denir.
Antinomi, Kant’ın bir terimidir. Kant’a göre duyu ve algı verilerini, yani duyusal dünyayı aşan ve mutlağı bilmeye çalışan aklın içine düştüğü çelişkiler bütünüdür.


Antinomi, teorik aklın kendi yapısından ötürü düştüğü durumdur. Teorik akıl bu idelerin var olduğunu absürde indirgeme yoluyla temellendirmeye giriştiğinde çelişkiye düşer. Sonunda böyle bir idenin hem var olduğunu hem de var olmadığını, yani bu ideyle ilgili bir tezi ve bunun antitezini aynı zamanda kabul etme durumuna düşer. İşte antinomi, teorik aklın düştüğü bu durumdur ve teorik aklın kabullenemediği de bir durumdur.
Akıl, duyu dünyasının ötesinde yer alan Tanrı’nın, evrenin ya da ruhun mutlak varlığı hakkında bilgi edinmek isteyince birbirine taban tabana karşıt olan tezleri aynı kolaylıkla ileri sürer ve tanıtlar gibi görünür. Ama bu durum mutlak hakkında yani metafizik konularda,aklın sağlam bilgi edinemeyeceğini gösterir.
Alman düşünürü Kant’a göre saltığın alanındaki bütün önermeler çatışıktır. Çünkü bu önermeler üzerinde deney yapılamayacağı için karşılıkları da aynı güçle ileri sürülebilir. Sözcük oyunlarına dayanan kozmolojik tanıtlarsa her iki karşıt önerme için ileri sürülebilir. Kant nesneye olduğu gibi özneye de kesin bir bilinemezlik yakıştırır ki bu gibi kozmolojik önermelere saf usun çatışkıları adını verir ve bunları dört ana çatışkı da toplar.

1. Nicelik çatışkısı: “Evren sınırlıdır-evren sınırsızdır.”
2. Nitelik çatışkısı: “Özdek bölünmez atomlardan yapılmıştır-özdek sonsuzca bölünebilir.”
3. Bağıntı çatışkısı: “Her şey zorunlu olarak bağıntılıdır-hiçbir şey zorunlu olarak bağıntılı değildir.”
4. Kiplik çatışkısı: “Evrenin nedeni olan zorunlu bir varlık vardır-evrenin nedeni zorunlu bir varlık değildir.”

Kant’a göre anlık duyumsal deneyin sınırlarını aşamayacağından duyumsal deneyin dışında kalan bu gibi önermelerin savı kadar karşı savı da aynı kesinlikle tanıtlanabilir, bu halde hem savı hem karşı savı doğru saymak gerekir ki bu bir çatışkıdır.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım