TAYYARZÂDE ATÂ BEY (tarihçi)


OSMANLI devlet adamı ve tarihçi (Ahmed Atâullah), 1810 yılında İstanbul'da doğdu. 1825' de 2. Mahmud, kendisini "Enderun"a aldı ve "Hasekiler" koğuşuna yazıldı, "süvari onbaşısı" oldu. 2. Mahmud'un İstanbul içindeki gezileri sırasında yanında bir süre "muhafızlık" yaptı.
1828' de Okmeydanı tekkesinde kabza kavradı ve 700 adıma yakın ok attı. 1834' de saraydan ayrıldı. Bir süre dolaştıktan sonra, Dârı Şûrayı Askerî'ye "yazıcı" tayin edildi. Sonra Girit'te, vali Mustafa Nailî Paşa'nın "divan kâtipliği"ni yaptı.

1843' de "serasker mektupçusu" oldu. 1848' de İstanbul Orduyu Hümayunu "muhasebeciliğine" tayin edildi. Bu arada özel bir görevle Tunus ve Trablus'a gönderildi. Çeşitli yerlerde "mutasarrıflık" yaptı. Hiçbir vazifede uzun müddet kalamadı.

1871' de emekli olarak İstanbul'a geldi. Cevdet Paşa'nın teşvikiyle tarihini yazmaya başladı. 1876' da Haremi Nebevî müdürlüğüne atandı. Hicaz'a gittiğinde 1880' de Medine'de vefat etti.

Mevlevî tarikatında, şâir ve tarihçi idi. Kendi elyazması "Divan"ı İstanbul Millet kütüphanesindedir. Asıl önemli eseri, "Tarih-i Atâ" adlı tarih kitabıdır. 1874' de yayınlanan bu eser 5 cilttir: Enderun teşkilâtı, enderun hayatı, buradan yetişmiş devlet adamları ve şâirleri hakkında bilgi verir.

Kitabın 1. cildi teşkilâta ve hayata, 2. cildi bu ocaktan yetişen sadrazam, şeyhülislâm ve kaptanpaşalarla saray dışından gelenlerin biyografilerine, 3. cildi yazarın çağdaşlarının hayatı ile 3. Selim'den sonraki olaylara, 4. cildi Osmanlı padişah ve şehzâdelerine ve enderun şâirlerine, 5. cilt ise padişah sırasına göre Osmanlı tarihine ayrılmıştır.