AHUNDZADE FETHİ ALİ ( yazar)


AZERBAYCANLI edebiyatçı, tiyatro yazarı, 1811 yılında Şeki'de doğdu. Medrese öğrenimi sırasında Doğu dillerini öğrendi. Sonra, şâir Mirza Şefi'nin tesiriyle bir Rus okuluna girdi. Din adamı olmaktan vazgeçerek askerliği meslek olarak seçti. Albaylığa kadar yükseldi.
Rus edebiyatından ayrı olarak; felsefe ve sosyal bilimlerle ilgilendi. Kafkasya genel valisi Varantsoy, Tiflis'de bir tiyatro binası yaptırınca (1850), bu tiyatroda oynanmak üzere piyes yazmaya başladı. Bunlar "komedi" türündendi;

"Hikâye-i Molla İbrahim Halil Kimyager (1850)", "Mösyö Yurdan Hekim-i Nebatat ve Derviş Mest Ali Şah Meşhur Câzuger (1850)", "Sergüzeşt-i Vezir Han-ı Serap yahut Lenkeran Veziri (1850)", "Hirs-i Guldur Basan (1851)", "Sergüzeşt-i Merd-i Hasis (1852)", "Murafaa Vekillerinin Hikâyeti (1855)", "Adanmış Kevakip yahut Hikâyeti Yusuf Şah (1856)" adlarındaki bu piyesler 1859 yılında bir arada basıldı.

Temsilat-ı kabudan Mirza Fethi Ali Ahundzade'nin piyeslerinin önemi, halk diliyle ve halkın günlük meseleleri ele alınarak yazılmasından gelir. Ayrıca Türk telif tiyatro eserlerinin ilk örneklerindendir. Ahundzade, Azerbaycan uyanış edebiyatının öncülerindendir.

Doğu ile Batı kültürünü birleştirerek Batı'ya yönelme başlıca özelliğidir. Piyesleri Rusça ve Farsçaya, bazıları da Almanca ve Fransızcaya çevrildi. Doğu'nun kalkınarak Batı medeniyetine ulaşabilmesi için Arap harflerinin ıslahını öngörüyordu.

Binbaşı iken Kafkasya genel valisinin yanında Doğu dilleri tercümanlığı yaptı. Tahran ve İstanbul'da çeşitli ilim adamlarıyla temaslarda bulundu. Arap alfabesinin yeniden düzenlenmesi hakkında hazırladığı raporu sadrazam Fuad Paşa'ya sundu.

Rapor incelenmek üzere "Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye" ye verildi. Cemiyet ayrıca Ahundzade'yi dinledi ise de bir neticeye varılamadı. Ahundzade Fethi Ali, 1878' de vefat etti.